Kritiek op de vaste boekenprijs

Laat ik u gerust stellen. De drukte heeft niet al te veel om het lijf. U hoeft zich niet in te graven als u van boeken houdt. Ik hou van boeken en heb als econoom goede redenen om aan te nemen dat het loslaten van de vaste boekenprijs juist goed kan zijn voor het boek. En dat stel ik ondanks mijn kritiek op de marktbenadering van Jorritsma. Ik ga daarom niet mee met Groen Links en D’66 die de vaste boekenprijs in de wet vastgelegd willen zien. En als de Europese commissie haar beleid tegen dergelijke afspraken doorvoert, ben ik in dit geval niet spijtig.

De discussie staat bol van de holle retoriek. Zonder die vaste prijs, zo wordt beweerd, zouden uitgevers niet meer met hun kassuccessen kwetsbare en moeilijk te verkopen poezie kunnen financieren. Quatsch. Wat een drogreden. En ik hoor het aan de lopende hand rondgebazuind. Laat u zich er niet door misleiden. Want wat is het geval? De uitgevers bepalen de prijs die zij voor een boek willen krijgen. De vaste prijs betekent dat verkopers van boeken dat boek voor dezelfde vaste prijs aan de man brengen. U betaalt dus net zoveel voor een Harry Mulisch bij de boekwinkel als bij de supermarkt. Maar dat betekent dat het voor de uitgevers niets uitmaakt of die vaste boekenprijs er is of niet. Laat die prijs los en u kunt Harry Mulisch voor veel minder bij de supermarkt krijgen. Dat is leuk voor u. Voor de uitgever maakt dat niet uit want zij vangt dezelfde prijs van de supermarkt als van de boekhandel. De enige die inlevert is de supermarkt want die maakt minder winst per boek. Het mooie van de concurrentie is juist dat nu meer mensen een Mulisch in de winkelwagen meenemen en, wie weet, dat boek nog gaan lezen ook. Dat is dus pure winst.

Het argument dat de (fanatieke) voorstanders van de vaste boekenprijs steeds hanteren is het belang van een breed assortiment. De vrees is dat als de prijs losgelaten worden, uitgevers minder geneigd zijn om moeilijke en minder populaire boeken uit te geven. Nu is momenteel zonder meer sprake van een grote overdaad aan titels. Ieder jaar worden er meer titels uitgegeven. En dat terwijl er steeds minder lezers zijn. Het merendeel van de titels is niet iets waar een boekenliefhebber zich druk om kan maken. Het is zonder meer pulp. Het zou dus moeten gaan om de echte literatuur en vooral ook de poezie boeken. Welnu, ook met een losse prijs kunnen uitgevers doorgaan met het intern subsidieren van poezie en kwetsbare literatuur. Het enige wat ze dienen te doen, is de winstmarges op hun bestsellers geforceerd hoog houden door de verkopers een hogere prijs te berekenen dan strikt nodig is. Dat is ook fijn voor de auteurs van die bestsellers want die krijgen betaald naar rato van de prijs die de uitgever vangt. Dat Free Record shops en dat soort winkels genoegen willen nemen met lagere winstmarges is hun zaak.

De discussie gaat dus niet om de bescherming van het goede boek. Uiteindelijk draait het allemaal om de kleine boekhandel. Want die zou het loodje gaan leggen wanneer ze de handel in bestsellers kwijt raken aan supermarkten.

Ik hou van de kleine boekwinkel. Ik vind het heerlijk om in die chaos te zijn waarin alleen de eigenaar een weg weet te vinden en met de meest uiteenlopende boeken komt aanzetten. Toch zie ik de vaste boekenprijs niet als een goede manier om die kostbare kleine boekwinkel in leven te houden. Dat kan ook op andere manieren. Voor de duidelijkheid, ook met de vaste boekenprijs is de boekenwinkel ten dode opgeschreven. Wat zou u van internet zeggen? Niets is gemakkelijker om op internet naar een boek te zoeken en het met een paar klikken te kunnen bestellen, veelal tegen een gereduceerde prijs. En op internet heb je het meest uitgebreide assortiment, meer dan welke boekhandel ook kan bieden. Nu al kopen we meer dan de helft van onze boeken buiten de boekenwinkel om. Straks halen we onze boeken direct van internet. Weg boekwinkel.

Mijn conclusie is dat het gevecht om de vaste boekenprijs een achterhoede gevecht is. Willen we de kleine boekwinkels behouden, dan moeten we iets anders bedenken. Zoals een fonds die hen financieel steunt. Wilt u in Leeuwarden en Sneek de goede boekhandel behouden, richt dan een steunfonds op. Vorm een cooperatie en run zo’n winkel gezamenlijk. Dat is tenminste eerlijker en directer dan die vaste boekenprijs. Een goede kans bestaat voor boekhandels die zich specialiseren in een speciaal soort boek, die mij, de liefhebber, goed advies kunnen geven, literaire avonden verzorgen, een gezellige koffiebar inrichten, kortom een inspirerende literaire sfeer weten te creeeren. Want daar hebben we ook met internet en lage prijzen bij de supermarkt behoefte aan. (Je vindt dat soort boekenwinkels veel in de VS waar die vaste boekenprijs niet mag.) Dus: Laat die prijs los en geef het boek de kans op een nieuw leven!