Kennis kan ook een doel zijn

Door onze redacteur Mark Duursma 
NRC Handelsblad, Section: Binnenland. Pagina: 02. 29 September 2005

Morgen opent de ‘universiteit voor het leven’ in Deventer

Morgen heeft Nederland er een nieuwe universiteit bij: de Academia Vitae, die streeft naar verdieping. “Dit is de universiteit zoals zij bedoeld was.”

Arjo Klamer, hoogleraar economie van kunst en cultuur aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, komt net van een vervelende vergadering over kwaliteitseisen aan opleidingen. Tijdens het gesprek op zijn werkkamer komen drie mensen langs die Klamer nog even willen spreken over roosters en aanverwante zaken.

“Ik mis bezieling aan de Nederlandse universiteit. Het gaat alleen maar over procedures, niet over inhoud. Wetenschap zit hier te veel in de overheidssfeer, alles wordt aangestuurd door ambtenaren. Dat ligt niet aan de studenten, daar ligt het nooit aan. Het gaat om de sfeer die je met elkaar als gemeenschap genereert. In Nederland is er geen gretigheid, geen academisch gesprek.”

Klamer werkte zeventien jaar aan Amerikaanse universiteiten. “Daar heb je die gretigheid wel, die permanente uitwisseling tussen wetenschappers van verschillende disciplines. Bijvoorbeeld door de faculty seminars: elke twee weken houdt iemand een inleiding, met discussie na. Daar komen alle docenten, dat is wetenschap aan het werk. Als student wordt je uitgenodigd voor debatten, aangesproken door docenten.”

Wat aan de reguliere universiteiten verloren is gegaan, wil Klamer in Deventer opnieuw tot leven wekken. De Academia Vitae, de universiteit voor het leven, streeft naar verdieping in een jachtige tijd. Het particuliere initiatief mikt op twee doelgroepen. Jongeren kunnen een brede bacheloropleiding liberal arts and sciences volgen aan het university college, mensen met werkervaring kunnen eenjarige programma’s volgen in het professional program. Ook omvat de academie een onderzoekscentrum en een financieringsfonds.

Na een pilotprogramma dit voorjaar wordt de Academia Vitae morgen officieel opgericht. Diverse hoogleraren van andere universiteiten, vooral juristen en filosofen, gaan lesgeven in Deventer: Jos de Beus, Maarten Doorman, Dorien Pessers, Willem Witteveen. Ook verbonden zijn journalist Michaël Zeeman, componist Micha Hamel en schrijver Willem Jan Otten. In de raad van advies zitten onder meer SER-voorzitter Herman Wijffels, voormalig staatssecretaris van Onderwijs Annette Nijs en UvA-voorzitter Sijbolt Noorda. Twee mede-initiatiefnemers zijn betrokken bij communicatiebureau Nieuwe Media Groep, dat veel campagnes en websites ontwerpt voor ministeries. De vierde oprichter is Bart van Rosmalen, directeur van het Walter Maas Huis voor “culturele verkenningen”.

Kenmerk van het onderwijs is nostalgie naar hoe kennisgemeenschappen in oudheid en Middeleeuwen functioneerden. Klamer: “Dit is de universiteit zoals zij oorspronkelijk bedoeld was. Een plek waar je vragen een voedingsbodem krijgen. We willen geen onderwijs – en onderzoeksfabriek zijn. Wetenschap hoeft niet per se instrumenteel te zijn. Kennis kan ook een doel zijn, in plaats van een middel.” Klamer vindt zichzelf geen conservatief, en de discussie over een culturele canon voor het onderwijs heel zinnig. “Wie geen klassieke bagage heeft, kan nergens op terugvallen en kan ook niets delen met een ander.”

Elke student volgt het core curriculum, met aandacht voor kennisleer, ethiek en maatschappijleer. De nadruk ligt op het gesprek als leervorm en “bewezen” teksten – van Plato tot Foucault – als inspiratiebron. De teksten moeten leiden tot reflectie en discussie over maatschappelijke vragen van nu. Ondernemers en bestuurders moeten in gesprek raken met wetenschappers en kunstenaars. Niet alleen de deelnemers moeten iets overhouden aan hun studie, ook de samenleving als geheel.

En dat zijn alleen nog maar de inhoudelijke ambities. Klamer rekent op tweehonderd eerstejaars voor het university college in september 2007. “Eigenlijk wil ik er vierhonderd, je hebt kritische massa nodig.” Het fenomeen university college bestaat al in Utrecht, Middelburg en Maastricht, er zijn plannen voor Tilburg en Zwolle. Op motivatie geselecteerde studenten volgen een Engelstalige bacheloropleiding met veel disciplines en kiezen pas daarna voor een gespecialiseerde master. Het onderwijs is kleinschalig, studenten wonen op een campus. De gemeente Deventer zoekt nog naar een geschikte locatie om de studenten te huisvesten.

Cor Boom, collegevoorzitter van Saxion Hogescholen, beschouwt de Academia Vitae als een “welkome aanvulling van het hoger onderwijs in de regio”. Tweehonderd eerstejaars vindt hij “een forse inzet”, maar levensvatbaar acht hij het initiatief zeker. Hij is al met Klamer in gesprek over samenwerking. Minder enthousiast zijn wellicht de Vrije Universiteit in Amsterdam en Hogeschool Windesheim in Zwolle, die samen een university college in Zwolle aan het ontwikkelen zijn. Eveneens gepland om in september 2007 te beginnen. Bij de VU vinden ze het nog te vroeg om iets te zeggen over mogelijke concurrentie.

Deventer werd uitverkoren nadat plannen voor Dordrecht vastliepen. Klamer: “Maar het klopt precies. Een besloten kleinsteedse omgeving zorgt voor gemeenschapsgevoel. En de stad heeft een academische traditie. Erasmus is er geweest, Geert Groote, de Latijnse school.” Prettig is ook dat burgemeester James van Lith de Jeude meteen enthousiast was. Hij volgde het pilotprogramma en stelde daarvoor ruimte in het stadhuis beschikbaar. Vanaf 1 januari 2006 kan de Academia Vitae kosteloos terecht in het monumentale Jordenshuis in de Papenstraat, wat neerkomt op een paar ton subsidie van de gemeente. Half oktober beslist de gemeenteraad hierover, en die lijkt positief gestemd.

Voor de financiering rekent Klamer zowel op publiek als privaat geld. Hij wil overheidsbekostiging, maar bijdragen van bedrijven, fondsen, deelnemers en alumni zijn ook nodig. “Studenten moeten voelen dat de universiteit van hen is. Dan zijn ze bereid om er in te investeren.” Stichting Doen heeft al 250.000 euro gestort. Klamer weet nog niet hoe hoog het collegegeld wordt. “Het wordt een bedrag inclusief huisvesting en maaltijden. In de VS betalen ze daar 30.000 dollar per jaar voor. Studenten hier moeten begrijpen dat je zoiets niet kunt doen voor 2.000 euro per jaar.”

Voor de deelnemers aan het professional program, al dan niet gesteund door hun werkgever, zal het geld waarschijnlijk geen probleem zijn. Maar waarin verschilt dat onderdeel van de Academia Vitea van die talloze verdiepingscursussen voor managers? Klamer: “Dit wordt geen cursusgenerator die mensen gaat bezighouden. Geen programmaatje dat binnen een paar jaar doodbloedt. Het moet duurzaam zijn, wetenschappelijke sporen nalaten, het moet er over honderd jaar nog zijn. Ik wil een bijdrage leveren aan de academische traditie.”

Foto-onderschrift: Het Jordenshuis in Deventer, de komende drie jaar de locatie van de Academia Vitae. (Foto Eric Brinkhorst)
Trefwoord: Hoger onderwijs
Geografie: Deventer
Organisatie: Academia Vitae

Persoon: Arjo Klamer

Door de site te te blijven gebruiken, gaat u akkoord met het gebruik van cookies. meer informatie

De cookie-instellingen op deze website zijn ingesteld op 'toestaan cookies "om u de beste surfervaring mogelijk. Als u doorgaat met deze website te gebruiken zonder het wijzigen van uw cookie-instellingen of u klikt op "Accepteren" hieronder dan bent u akkoord met deze instellingen.

Sluiten